La mosica ye una ferramienta fundamental pa difundir una luenga, y l'aragonés no ye una excepción. Esta ye la premisa con a quala treballa dende fa anyos Nogará Religada en o suyo ya clasico ‘O zaguer chilo’, "el último grito" en castellán.
Fer visible y normalizar l'uso de l'aragonés d'a man de grupos emerchents pero tamién de bandas y artistas que nos han acompanyau siempre a vegadas en castellán y atras en aragonés.
Este prochecto surte d'a man de quantas socias de l'Asociación Cultural Nogará y atras personas afíns. En un primer momento se pensó en un disco recopilatorio con cancions ya gravadas. Pero pasau un tiempo, ixa ideya fue cambiando y se decidió d'ir un poquet mas enta allá, y convidar a grupos a que gravasen en aragonés un nuevo tema, u reeditasen en esta luenga cancions ya gravadas. “Esto suposó un verdadero reto pa totas, ya que fació falta traducir y adaptar letras, achustar metrica, aprender a pronunciar”, explica a AraInfo Cherardo Callejón de Nogará.
Un treballo gravau con o sello Delicias Discográficas en o Laboratorio Audiovisual d'o Centro d'Historias de Zaragoza, y un cudiau disenyo d'a portiada y lo libreto, que tiene cada anyo una autora diferent, “pus queremos que se embreque en o prochecto contra mas chent millor”. En esta edición, la seisena ya, la portiada y contraportada corre a cargo de Chema Agustín y Víctor Montalbán.
Un anyo mas se contrimuestra calidat y muito mimo en o disco. L'anyo pasau lo disco sufrió inasperadament la censura d'o Concello de Zaragoza per la portiada que realizó Eva Cortés en o suyo homenache a Ixo Rai!.
Seis discos, con 20 cancions cadagún, 120 temas en aragonés de tot Aragón y de totz los estilos musicals: dende Manolo Kabezabolo dica María José Hernández, pasando per Los Chandros, China Chana, Esparatrapo, Bosnerau, Lurte, Krevi Solenco, Nuei, Dadá, Azero, Juako Malavirgen, Elem, La Ronda de Boltaña, u la magnifica voz de Viki Lafuente.
Tasament un días dimpués de salir d'o forno este disco replegaba lo premio a millor canción d'a man de ‘Carta D’Amor’ de Ixo Rai!. L'anyo pasau, la jotera rebelde d'Eva Cortés replegaba lo premio a millor portiada.
‘O zaguer chilo’ ye un prochecto ubierto a qualsequiera, artistas, grupos u bandas aragonesas, que quiera participar. A lo largo d'estes anyos han formau parte grupos consolidaus con atros que encara no teneban ni nombre. “Un eclecticismo y una mescla de grupos y estilos que fan mas gran encara a l'aragonés, amostrando que culle tot”, anyade Cherardo. A disco per anyo dende 2017, ye un prochecto ya bien consolidau en o panorama musical.
Un esfuerzo y ilusión que s'ha visto present en cadagún d'os conciertos y presentacions que han feito, contrimostrando que “hue mas que no nunca”, l'aragonés sigue bien vivo.
En esta seisena edición han participau: Petisme, Zobux, La Máquina de Turing, Os fillos d’o Sobrarbe, Big Head Down, Almendra Garrapiñá, Belchite, Psychophonicos, Viki and the Wild, Rikmo & Lasko, Water Violet, Ixo Rai!, Varosvan, The Magnetophones, Crebazando Muros, Chera Social Sound, Herizo, L’Aventadero, Deldesierto y Titiriteros de Binéfar.
Los discos se pueden trobar en a siede de Nogará Religada en a plaza Asso de Zaragoza y sino tamién ye posible aconseguir-los metendo-se en contacto en os suyos retz socials.