L'Asociación Cultural Nogará-Religada quiere manifestar a suya funda preocupación per o que s'ha puesto conoixer de l'Abantprochecto de Lei d'uso, protección y promoción d'as luengas y modalidatz lingüisticas propias d'Aragón, anunciau per o Gubierno d'Aragón, y que suposa a derogación total d'a Lei 10/2009, aprebada en l'anterior lechislatura, exposando que:
- Ye un feito scientificament documentau y bien conoixiu en o mundo academico que en Aragón conviven historicament, en chunto a lo castellano, dos luengas romanicas bien caracterizadas y diferenciadas entre ellas y d'o castellano, que son luengas propias, orichinals y historicas d'a nuestra comunidat autonoma: Una luenga privativa d'Aragón, que s'ha denominau historicament aragonés, y unatra luenga, que compartida con atros territorios d'a Corona d'Aragón, ye conoixida internacionalment como catalán.
- A luenga aragonesa, historicament emplegada en quasi tot o territorio, y utilizada, con iste nombre, como luenga administrativa d'o Reino y as suyas institucions entre la Edat Meya, fue substituida per o castellano en buena parte d'Aragón, pero ye encara viva en qualques comarcas d'o nuestro territorio y s'expresa en quantas variedatz, que son partes constitutivas de l'aragonés. Parlar ixas variedatz ye fer servir distintas formas d'una mesma luenga, que tiene o nombre historico y scientifico de luenga aragonesa.
- A luenga aragonesa, per a suya fragmentación y a perda de transmisión cheneracional, ye seriosament menazada. Iste periglo de desaparición d'un patrimonio cultural unico ye tamién motivo de preocupación internacional. Asinas, a UNESCO etiqueta l'aragonés como seriously endangered en o suyo Atlas Lingüistico Mundial d'as Luengas en Periglo, indicando un imminent periglo d'extinción. O Comité de Ministros d'o Consello d'Europa tamién ha manifestau a suya preocupación debant d'a situación d'as luengas propias d'Aragón, demandando explicitament a o Reino d'Espanya, como sinyant d'a Carta Europea d'as Luengas Rechionals u Minoritarias, una bastida churidica especifica que permita a protección d'o catalán y l'aragonés.
- L'abantprochecto presentau per o Gubierno d'Aragón, elimina as denominacions d'as luengas propias d'Aragón bien establidas per a tradición filolochica y lingüistica, y que s'han veniu emplegando sistematicament en a lechislación aragonesa, as institucions scientificas, a UNESCO, o Consello d'Europa, y o propio Gubierno Espanyol en os suyos informes sobre o cumplimiento d'a Carta Europea d'as Luengas Rechionals u Minoritarias. As denominacions "lengua aragonesa propia d'a zona pirenaica y prepirenaica de la comunidad autónoma" y "lengua aragonesa propia de la zona oriental de la comunidad autónoma" son circumloquios sin sentiu que creyan confusión con a denominación d'a luenga aragonesa, fendo creyer que as dos luengas propias d'Aragón fan parte d'un mesmo sistema lingüistico. Amagar o nombre d'as luengas y a suya filiación no contribuyen brenca a la normalización y dignificación de l'uso d'as mesmas ni a la consciencia d'os suyos parladors, fundamental pa asegurar a transmisión cheneracional y per tanto, a suya conservación.
- L'amostranza de l'aragonés en as escuelas d'as zonas d'uso ye una condición necesaria y urchent, que s'ha de meter en marcha immediatament si se quiere dar a l'aragonés una oportunidat de supervivencia. Si a lei vichent no guarenciaba iste punto, y no s'han cumpliu tampoco os termins a los quals obligaba, a nueva propuesta encara rebaixa mas as oportunidatz d'as nuevas cheneracions d'aprender a luenga propia d'as suyas familias y lugars, condenando a l'aragonés a la extinción per falta de transmisión cheneracional.
- Unatro aspecto que chenera gran preocupación ye a existencia d'una sola Academia Aragonesa de la Lengua, encargada de fixar a norma lingüisticas d'as dos luengas propias, que puede esdevenir en situacions absurdas como a necesidat de regular bellas decenas de variedatz lingüisticas, u mesmo a creyación d'una mesma norma lingüistica pa dos la dos luengas propias d'Aragón.
- Pa rematar, a desaparición de dreitos lingüisticos que guarencia a lei vichent, ye un paso enta zaga en la dignificación de l'uso, a promoción y a preservación de l'aragonés, que son suposadament os obchectivos d'ista lei. Antiparte, a desaparición d'istos dreitos suposa un incumplimiento d'os articlos d'a Carta Europea d'as Luengas Rechionals u Minoritarias, tractau internacional ratificau per o Parlamento espanyol.
Per ixo, l'Asociación Cultural Nogará-Religada exiche a o Gubierno d'Aragón que desembolique, cumpla y faiga cumplir a lechislación vichent, y que qualsiquier modificación que se faiga a la mesma en l'exercicio d'a suya iniciativa lechislativa vaiga siempre en o sentiu de guarenciar a supervivencia u l'uso normal d'as luengas propias d'Aragón, y equiparar os dreitos d'os parladors d'Aragonés y Catalán con os d'a resta de ciudadans d'Aragón.
Asociación Cultural Nogará-Religada
