Ramón Acín: Totz os paixaros libres

A Ramón Acín lo mató lo faixismo, pero tamién a ignorancia. Nomás dos semanas dimpués d’o golpe melitar lo asasinoron. 6 d’agosto de 1936, una colla de falanchistas y policías busca a Ramón Acín, periodista, pedagogo, escritor y escultor anarcosindicalista.

ramón
Acín fue afusilau en as tapias d’o fosal de Uesca o 6 d’agosto de 1936.

Ya han feito muitos rechistros en o fogar d’Acín, carrera d’As Cortz, numero 3, en Uesca, pero no lo i han trobau, ye amagau en un almario, en chunto con Juan Arnalda, amigo d’a familia. Conchita Monrás, a suya companyera, les encubre en silencio, pero empecipian a torturar-la y Acín en sale. Antes, le debuixa un bigote a Arnalda pa que quan fuiga no siga reconoixiu. Katia y Sol alufran dende o piso d’abaixo cómo detienen a sus pais. Acín ye afusilau en as tapias d’o fosal de Uesca ixe mesmo día y uns días dimpués, o 23 d’agosto, afusilarán  a Conchita Monrás. Nomás entre chulio y agosto de 1936 afusiloron ciento cinquanta y tres personas. Ixe mes os falanchistas matoron a intelichencia y a chenialidat de Uesca.

Ramón Acín fue un d’os intelectuals anarquistas más importants d’o sieglo XX, escribió, creó y miró de transformar o mundo y per ixo fue asasinau y estió bellas vegadas preso. A suya labor periodistica prencipió fendo colaboracions graficas en o Diario de Huesca, en a sección “Notas humorísticas”. Fació servir o periodismo como una ferramienta de denuncia y achitó l’actualidat a puro de textos incendiarios contra tota autoridat politica, burguesa y eclesiastica. Lo asasinoron o 6 d’agosto de 1936 en as tapias d’o fosal de Uesca una colla de falanchistas, yera o prencipal obchectivo d’o faixismo en a ciudat, seguntes os informes d’a policía “o chefe d’os anarquistas”.

Acín con a suya companyera, Conchita Monrás, afusilada pocos días dimpués. Foto: Fundación Ramón Acín
Acín con a suya companyera, Conchita Monrás, afusilada pocos días dimpués. Foto: Fundación Ramón Acín

En 1913 funda en chunto con Àngel Samblancat “La Ira – Órgano de expresión del asco y la cólera del Pueblo”, una publicación de carácter revolucionario y mobilizador, a on que criticó con rasmia o sistema de quintas en o que s’obligaba a os fillos de os pobres a ir enta la Guerra, mientres os ricos en yeran exentos: “Itz-ie vusatros, soldaus de quota, ta Marruecos, ta la guerra; asentatz-ie plaza, chovens fillos de capitalistas, sportmans adineraus, y marchatz con os vuestros chirmans os de quota. Itz-ie vusatros que no les fetz falta a vuestros pais so que pa las excursions de verano, as reunions d’etiqueta y os retratos en grupo”, escribió. Yera profundament anticlerical y republicano. A radiz d’o articlo “No riáis”, a on que criticaba de firme a representants d’a ilesia: “No ridatz os de o cordel de canyimo, que hue ye cincho y manyana convertiremos en dogal; os que deixetz a choza de Pedro el Pescador pa instalar-tos en palacios de mampostería; os que abandonetz o desierto d’a Tebaida y os monts Armenios per as grans urbes (...)”. O guvernador civil de Barcelona ordenó de tancar a publicación y engarcholar-ne os redactors. En Solidaridad Obrera continó enrestindo contra a ilesia y contraposó os prencipios d’igualdat y chusticia frent a la caridat cristiana “legalizando a pobreza”. Dimpués d’ixe periodo en a ciudat, Acín s’envacila de Barcelona y siempre se’n fa memoria con carinyo, ya que astí mantien a companyers de melitancia y de mestier. Adedica muitos de os suyos articlos a describir a ciudad y as actividatz que se fan en o Centro Aragonés.

Se mantenió siempre apegau a la suya tierra y denunció de cutio inchusticias, desenrrollando un internacionalismo humanista. En 1924 pidió l’indulto en qualques ocasiones pa Juan Bautista Acher, companuero de Solidaridad Obrera y  de melitancia, artista que sinya como Shum, condenau a muerte per parar un atentau contra o cheneral Martínez Anido. Recullió sinyaturas en Aragón y publicó un manifiesto en o Diario de Huesca: “Situau como artista entre a locura y a razón con una mica de buena voluntat, no se le podrá conceder l’atenuant de barrenau?”. Quan matoron a o Noi del Sucre, ninvió una d’as suyas columnas más emotivas a Solidaridad Obrera y defendió en totz os suyos articlos a causa libertaria con una gosadía que no s’achusta a o clamau “periodismo obchetivista” d’entreguerras.

Mientres tota la suya vida escribió en o Diario de Huesca, fueras de bells intervalos en os que se trobaba preso u exiliau; creó lo semanario cultural Talión, que no se’n conserva que un articlo contra Alfonso XIII, encara que quedan escritos a on que se fa referencia a la publicación, como un homenache a Manuel Cubero, uescano republicano, asasinau en as trincheras francesas en 1915. Acín se posicionó fervientment contra la I Guerra Mundial y como Federico Urales y Soledad Gustavo, mantenió siempre una visión pacifista y antimelitarista.

Una atra faceta important d’o uescano fue a suya carrera artistica. Realizó obras escultoricas y pinturas y se l’enquadró en a corrient avantguardista. L’orientalismo y a escuela d’o chaponés Housaki son presents en as suyas obras y se puet comprevar con una d’as suyas esculturas más famosas: as pajaritas d’o parque Miguel Servet en Uesca, que s’ha consolidau como un icono d’a ciudat de Uesca, y en trobamos una replica en a rambla d’o Clot de Barcelona, un monumento a la paz y a la fraternidat.

Dos imachens de choventut de l’artista, intelectual y activista aragonés. Foto: Fundación Ramón Acín
Dos imachens de choventut de l’artista, intelectual y activista aragonés. Foto: Fundación Ramón Acín

O suyo localismo tamién se veye refleixau en o activismo. Fundó, en chunto con atros companyers de l’Agrupación Libre de Huesca, a revista decenal Floreal, que se publicará dica 1920. Asinas mesmo, dende finals de 1919 dica 1922, Acín colabora con o seminario sindicalista leidano Lucha social, dirigido por su amigo Joaquín Maurín. Publicará columnas con denominacions florals en Solidaridad Obrera y en El Comunista (“Espigas rojas”, “Claveles”, “Florecicas”), encabezamientos siempre referindo-se a la naturaleza y más que más a la primavera, avogaba per o vechetarianismo y o naturalismo, como muitas d’as suyas companyeras d’a epoca, como Antonia Maymón, tamién pedagoga y anarquista.

A libertat yera un d’os suyos temas más recurrents en os articlos, ya que bebió d’a corrient a on que s’erichiban figuras como Ricardo Mella y reconoix a Ericco Malatesta, con o que s’encertó en mítins y compartió ideolochía, como un d’os suyos referents.

Fue un d’os organizadors d’a Sublevación de Chaca y, per ixo, habió de fuyir exiliau ta París. Quan en tornó, ya proclamada la II Republica, emponderó as figuras de Galán y García con prochectos escultoricos y memorials. Participó en os congresos d’a CNT y desenrolló una labor pedagochica como mayestro en a Escuela Normal. Pa Acín, a educación yera l’alazet de cualsiquier sociedat y heba d’estar una educación libre. Siguió lo metodo Freinet y implementó a imprenta en a escuela. Ya quan yera bachiller y compartiba as clases con o suyo amigo de l’anima Felipe Aláiz, renegaba d’o sistema educativo y d’as sancions y suspensos (una vegada animó a Aláiz a cargar una escopeta de sal si le suspendeban).

Si cosa fue Ramón Acín ye rebelde: rebelde contra un sistema en o que no creyeba, pero que miró de cambiar a traviés d’os medios, a educación y a cultura. A o franquismo se l’olbidó acabar con as pajaritas de o Parque Gran de Uesca, remanioron en silencio mientres 40 anyos acubillando as ideyas d’un hombre que no podeba veyer garra paixaro engaviau. Como escribió una vegada: “yo no foi literatura, escribo subchetando-me o figado y pretando-me o corazón”, y asinas fació vistero que a suya misión periodistica iba dillá de linias editorials y que o verbo molesto yera una d’as armas más potents pa combater un periodismo de masas en o que no se trobaba comodo debiu a lo suyo utilitarismo electoralista.

Reducir a figura de Ramón Acín a unas pachinas ye delirant, asinas que dengún no ye millor que ell pa describir-se: “Odio totas as cosas, que as cosas totas tienen o suyo costau fastioso; las amo a totas, que totas tienen bella cosa que las fa amables. Per ixo lo mío lápiz y a mía pluma se mullan en dos colors: una rosa como os caixos d’os adolescents y una atra negra-royenca, como a color d’os atabuls a meyo pulir y as cangrenosas feridas de punyalada (...); o termen meyo en tot, a on que son os horteras, os practicos, os adaptaus, me fa fastio; si garra vez deixase d’estar revolucionario, con a puntera d’a bota ficada en l’anarquía, sería pa ir-me-ne enta o mont (...)”.


*Pa fer iste articlo s’ha emplegau como fuent prencipal o libro Ramón Acín toma la palabra. Edición anotada de todos los escritos (1913-1936) de Carlos Mas i Emilio Casanova. Editorial Debate (2015).

Traducción al aragonés de Chabi Tierz. Texto original: Clara Asín.

Autor/Autora

Este sitio web utiliza cookies para que usted tenga la mejor experiencia de usuario. Si continúa navegando está dando su consentimiento para la aceptación de nuestra política de cookies, pincha el enlace para más información.

ACEPTAR
Aviso de cookies