Ya levo bella anyada adedicando-me a fer clases d’aragonés y aspero poder continar en l’esvenidero adedicando-me a ixo, adedicando-me a espardir a cultura d’o mío país, Aragón, encara que haiga d’estar de traza voluntaria. Y ye que, ta yo a lo menos ye atra traza mas de fer país, de luitar por una cultura que dende sieglos ye cada vegada mas acotolada por a baruca de fer “una Espanya gran y libre” con una monocultura inventada que niega os elementos culturals propios d’un país milenario, y agora sozmeso, como ye Aragón. Asinas, no ye extranio en bell meyo d’a ignorancia d’a sociedat aragonesa, que a extrema dreita impose as suyas “ideyas” con toda a facilidat y niegue a existencia d’o catalán en Aragón, como tamién niegan a existencia de l’aragonés, sin garra rigor scientifico clamando-las “modalidatz lingüisticas” y trestallando-las en mil y una luengas como si estase a multiplicación d’os pans y os peixes y estricallando os nuestros dreitos lingüisticos, que dicen esfender, negando tamién l’amostranza y a cooficialidat, de raso alazetals.
M’encanta charrar aragonés y encara lo charraré mas, tal y como son as cosas, prou que sí, porque pareixe que nomás charrando-lo y dando-lo a conoixer a qui no lo conoixen podremos china-chana dignificar ista polida y milenaria luenga que se nos esturrufia entre as mans dende sieglos. Nomás nusatras podemos fer-lo, patrimonials y neofablants, reviscolar a ista luenga “en coma” y no asperar a “tiempos millors” u promesas politicas vuedas que nomás se cumplen a la fin d’un ciclo y con febleza.
He amostrau aragonés, como ya he dito, y he visto delera en os míos alumnos y alumnas, curiosidat y delera por conoixer parti d’a suya cultura, por charrar-la, por fer-la viva, y aspero que ixo contine a mas. Tenemos una identidat propia, una identidat aragonesa, que no ye ni millor ni pior que a resta, nomás ye A NUESTRA. O mundo ye diverso, no ye monocolor, u imos a fer que todas as flors sigan d’a mesma color? Pues una cosa parellana quieren fer con a nuestra cultura y prou que con as nuestras luengas propias que son parti d’a mesma. Me fa rabia viyer como, en o caso de l’aragonés, cadagún/a tien a razón suprema de cómo escribir, charrar u quemesió. Sinyors/as, tenemos cosas mas urchents a fer agora que pleitiar y faltar-nos sobre quí tien razón y quí tien o poder y control sobre una luenga que, no cal ixublidar, ye de totz y todas, no d’unas asociacions u d’atras como a vegadas pareixe.
Muitas personas, aspero que cada vegada mas, continaremos fendo frent a ixena a istas imposicions a la nuestra cultura, charrando aragonés y catalán, amostrando-los, fendo-los visteros cada diya en a carrera, en a sociedat, encara que cada vegada pareixca mas “ilegal” y a bellas personas les faiga mal prebo, y prou que, aspero que salindo t’a carrera a esfender os nuestros dreitos, que me pa que ya cal, dimpués de tantas rebaixadas sin decir ni res. As nuestras luengas son un patrimonio de totz y todas as aragonesas, asinas que ye o nuestro deber esfender-las y será culpa de todas si se mueren.
Aragón ye trilingüe / Aragó és trilingüe / Aragón es trilingüe
Esfendamos a nuestra cultura! Defensem la nostra cultura! ¡defendamos nuestra cultura!. Fa servir l’aragonés, utilitza el català, aprende-los!.
Fernando Estabén Vallespín | Para AraInfo